In december 2023 mocht ik voor historisch onderzoek het Archivio Storico della Biennale di Venezia in, waar ik documentatiemateriaal raadpleegde over Kusama Affandi (1907-90), een van de deelnemers van de 27e Biënnale in 1954. Toen ik een paar weken later zijn naam tegenkwam op de lijst van deelnemende kunstenaars voor de huidige editie, was ik tegelijkertijd wel en niet verrast. Verrast omdat historische moderne kunst uit Indonesië zelden te zien is in Europa, niet verrast omdat er al jaren een discours gaande is over mondiale modernismen waarin ook Adriano Pedrosa, de eerste Zuid-Amerikaanse en openlijk queer curator van deze Biënnale, zich ongetwijfeld wil mengen. Als artistiek directeur van het Museu de Arte de São Paulo vertaalt Pedrosa de thema’s uit het mondiale modernisme discours al jaren in tentoonstellingen. Affandi’s naam duikt in dit discours vaker op en zijn werk wordt al sinds 1953 tentoongesteld in São Paulo. Zo gek is het dus niet dat zijn naam ook tussen de 332 kunstenaars staat van wie werk te zien zal zijn in de centrale tentoonstelling van de Biënnale in 2024.

[…]

[Sindu] Sudjojono was een tijdgenoot van Emiria Sunassa, Kusama Affandi en Hendra Gunawan, drie kunstenaars waarvan op de komende 60e editie van de Biënnale van Venetië modernistisch werk te zien zal zijn. Sunassa werd waarschijnlijk geboren in 1894 in Tanahwangko in Noord-Sulawesi, maar claimde ook afstamming van de voormalige Sultan van Tidore en was daarmee, zo schreef ze in 1960 in een brief aan de Nederlandse regering, de rechtmatige heerser van Papoea. Sudjojono, Sunassa en Affandi spraken naast de lokale talen ook Nederlands omdat ze in koloniaal Indonesië opgroeiden, maar met het woord inheems waren ze waarschijnlijk minder vertrouwd, want in de koloniale staat werden inheemsen denigrerend ‘inlanders’ genoemd. Sudjojono, Sunassa, Affandi en Gunawan waren in koloniaal Indonesië actieve kunstenaars, maar hun werk werd niet getoond in de zalen van de Bataviasche Kunstkring, die tot 1940 gereserveerd waren voor internationale ‘moderne meesters’ uit Europa.

[…]

Gebouw van de Nederlandsch Indische Kunstkring aan de Van Heutszboulevard te Batavia, circa 1934. Leiden University Libraries.

Lees meer in Metropolis M, nummer 2, 2024.